Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2010

Γλώσσα λανθάνουσα... τα αληθή λέγει?

Γλώσσα, ετυμολογία και φιλοσοφία. 3 έννοιες, κατά την άποψη μου στενά συνδεδεμένες.

1. Γλώσσα: κώδικας επικοινωνίας. «Το σύνολον λέξεων και εκφράσεων, το υπό ωρισμένων κανόνων διεπόμενον, όπερ μεταχειρίζονται ή μεταχειρίσθησαν οι ανήκοντες εις το αυτό έθνος ή γενικώτ. εις την αυτήν ομάδα άνθρωποι προς προφορικήν ή και γραπτήν προς αλλήλους συνεννόησιν.»(Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης. Δ.Δημτράκου)
Όταν λέμε σε κάποιον «Άσε το στυλό στο τραπέζι.» , εννοούμε να αφήσει το ένα και μοναδικό στυλό που πιθανότατα κρατάει στα χέρια του στο ένα και μοναδικό τραπέζι που βρίσκεται στον χώρο που γίνεται η συζήτηση ή έστω στο πιο κοντινό. Αν υπάρχουν δέκα στυλό και η συζήτηση γίνεται σε ένα χώρο που υπάρχουν δέκα τραπέζια, η συνεννόηση θα είναι κουκουρούκου. Αν θέλω η φίλη μου να πάει το κόκκινο στυλό που έχω ξεχάσει στην κρεβατοκάμαρα, στο τραπέζι φαγητού στο σαλόνι και θέλω να καταλάβει με την πρώτη ποια είναι η πράξη που θέλω να κάνει, πρέπει να είμαι σαφής και την σαφήνεια της πράξης που εγώ έχω στο κεφάλι μου να την μετατρέψω σε λέξεις που θα είναι σαφείς και για την ίδια. Αν η φίλη μου δεν ξέρει ελληνικά κι είναι από την Γουαδελούπη, θα είναι προφανώς αδύνατη η επικοινωνία ή εξαιρετικά δύσκολη, μιας και ο κώδικας της καθεμιάς μας θα είναι διαφορετικός. Αν πάλι πάτε στην Ιταλία κι αρχίζετε να φωνάζετε «Να κάτσω;» και σας δώσει κανάς εύθικτος Ιταλός καμιά ξανάστροφη μην τσαντιστείτε. Για τον Ιταλό, ο ήχος cazzo στον δικό του κώδικα μεταφράζεται σε ψωλή,πούτσα. Αν βέβαια του μυρίζει εκείνου κάτι άσχημα και ακούσετε τη λέξη puzza, μην παρεξηγηθείτε.

2. «Ετυμολογία(έτυμος + λόγος): η αληθής ανάλυση μιας λέξεως προς ανεύρεσιν της αρχής της. Έτυμος: αληθής, πραγματικός, βέβαιος.» (Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης. Ι. Σταματάκου).
Τσακώθηκα με τη μάνα μου προχτές. Της ζήτησα συγγνώμη. Δεν της ζήτησα να με συγχωρήσει όμως. Ποια η διαφορά; Συν + γνώμη. Έχω την ίδια γνώμη με εκείνη, συναινώ, συμφωνώ. Ενώ συν + χώρος, σου ζητώ παρ’ όλες τις διαφορές μας, να κάνεις χώρο και για μένα. Μικρολεπτομέρειες, ε; Κι όμως. Η κάθε λέξη της γλώσσας έχει τη δική της μοναδική ερμηνεία, αλλιώς ποιο το νόημα τόσων λέξεων; Λέμε συχνά, ο τάδε είναι ακέραιος χαρακτήρας, αυθεντικός, ειλικρινής. Ακέραιος(α στερ.+κεράννυμι): ο αμιγής, ο μη αναμεμιγμένος. Αυθεντικός(αυτός + έντης, άνυμι=αποκτώ, κερδίζω): αυτός που αποκτά τον εαυτό του, ο κυρίαρχος επί του εαυτού του. Ειλικρινής( είλη=φως, ήλιος ή ειλίσσω=κοσκινίζω +κρίνω): ο εξεταζόμενος υπό το φως του ήλιου.

3. «Φιλοσοφία: η αγάπη προς την σοφίαν (προς την γνώσιν της αληθείας)» (Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Ι. Σταματάκου)
Σοφία. Εκτός από γυναικείο όνομα, σοφία σημαίνει ευφυΐα, νοημοσύνη. Κάποιοι γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι σοφός είναι αυτός που βλέπει καθαρά, ο δυνατός στο φως. Το φως, σε όλους σχεδόν τους πολιτισμούς, εκτός από το φυσικό φως του ήλιου συμβολίζει την αλήθεια, τη γνώση, τη σοφία. Και το Άγιο Πνεύμα τη μορφή φωτός έχει. Και όταν μιλάμε για την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, ουσιαστικά μιλάμε για μια απότομη επίγνωση μιας κατάστασης, μια ξαφνική σοφία, που έρχεται μέσα από ένα φως. Υπό το φως του ήλιου όλα είναι πάντα ξεκάθαρα, σαφή, ευδιάκριτα.

Πως όμως συνδέονται η γλώσσα, η ετυμολογία και η σοφία; Τι κοινό έχουν; Η γλώσσα είναι ένας επικοινωνιακός κώδικας. Η ετυμολογία αποδίδει την ακριβή κι αληθή έννοια πίσω από τις λέξεις, αναλύει δηλαδή τα σήματα του κώδικα. Και η φιλοσοφία είναι η αγάπη προς την αλήθεια, η αναζήτηση της αλήθειας(α στερ. + λανθάνω).

Τι γίνεται λοιπόν όταν διαμορφώνουμε φιλοσοφικά ερωτήματα ή απόψεις, ενώ αγνοούμε την ετυμολογία των εννοιών της γλώσσας που χρησιμοποιούμε;
Όταν γράφω για παράδειγμα σε ένα status update στο Facebook : «Το να αλλάζεις άποψη ανάλογα με τον συνομιλητή σου είναι απλά έλλειψη προσωπικότητας. Το να κρύβεις επιμελώς τα αρνητικά χαρακτηριστικά σου ονομάζεται κρυψίνοια. Το να καταδικάζεις στους άλλους συμπεριφορές που επιτρέπεις στον εαυτό σου σε κάνει ανακόλουθο. Και τελικά τι είσαι; Ένας ανακόλουθος κρυψίνους άνθρωπος με ελλειμματική προσωπικότητα, υπερβολική ανασφάλεια και μηδενική αυτοπεποίθηση.», τι εννοώ; Κυριολεκτώ; Έχω ανοίξει τα λεξικά μου και κοσκινίζω τις λέξεις που χρησιμοποιώ μία προς μία; Φυσικά και όχι. Χρησιμοποιώ τις λέξεις σύμφωνα με το τι πιστεύω εγώ πως σημαίνουν, είτε σωστά είτε λάθος. Που κακώς δεν γνωρίζω σε βάθος τον κώδικα με τον οποίο καθημερινά επικοινωνώ. Προσπαθώ όμως πάντα να αποφορτίζω τις λέξεις από τυχόντα συναισθηματικά φορτία που φέρουν. Στο status update, περιγράφω εν ολίγοις έναν ανειλικρινή άνθρωπο, κάποιον που δεν είναι καθαρός στο φως του ήλιου, κάποιον που έχει κάποια σκοτεινή πλευρά, κρυφή, μυστική. Όταν λες σε κάποιον ότι είναι ανειλικρινής, δεν τον κατηγορείς απαραιτήτως, μπορεί απλά να καταθέτεις μια διαπίστωση. Η λέξη ανειλικρινής από μόνη της δεν εξετάζει τους λόγους της ανειλικρίνειας κάποιου, απλά περιγράφει ένα αποτέλεσμα, ένα δεδομένο. Ο φόνος είναι φόνος. Αν κάποιος σκοτώσει κάποιον άλλο, είναι φονιάς, άσχετα με το αν υπήρχε πρόθεση, άμυνα, ψυχικός βρασμός, αμέλεια. Οι άνθρωποι που έλαβαν μέρος σε πολέμους, χρησιμοποιώντας όπλα, είναι φονιάδες. Φόνευσαν, like it or not, άσχετα με το γιατί φόνευσαν. Στην παραπάνω πρόταση δεν εξετάζεται η αιτία του φόνου, αλλά καταγράφεται απλά η διαπίστωση του γεγονότος.

Τι γίνεται όταν πίσω από τις λέξεις κρύβεται ο Αλέξης που είτε μισούμε είτε ποθούμε; Αποδίδουμε συναισθηματικά φορτία σε έννοιες με εντελώς αυθαίρετο τρόπο. Φονιάς. Κακό πράγμα. Άμα σκότωσες κάποιον με το αμάξι σου από αμέλεια, από λάθος βρε αδελφέ, παύεις να είσαι φονιάς; Μήπως αν δεν σε πουν φονιά, θα ζωντανέψει ο νεκρός που δε τα ραπανάκια ανάποδα εξαιτίας σου; Φονιάς είσαι κι ας μην σου αρέσει. Φονιάς δεν είναι μόνο ο δολο-φόνος. Αυτός είναι δολοφόνος, διέπραξε έναν φόνο ηθελημένα και με δόλιο τρόπο. Αν τώρα είσαι γκέι και ζεις σε μουσουλμανικό καθεστώς, σαφώς δεν μπορείς να εκδηλώσεις τις προτιμήσεις σου, γιατί θα εκτελεστείς. Η απόκρυψη όμως της σεξουαλικής σου ταυτότητας δεν σε καθιστά ειλικρινή. (Αναφέρομαι σε μια αντιπαράθεση που είχα προχτές στο FB σε σχέση με το status update που ανέφερα πιο πάνω.)Το γιατί είσαι ανειλικρινής, μη αυθεντικός είναι ένα άλλο θέμα, πολύ πιο σημαντικό, το οποίο όμως δεν αναιρεί την ανειλικρίνεια σου.

Και να ξάφνου, μέσα από όλο αυτόν τον συλλογισμό περί λέξεων, εννοιών και στρεβλών συναισθηματικών φορτίων που αποδίδουμε στις λέξεις, μου ήρθε στο νου η λέξη μουνί. Πωπω, πιπέρι! Ντροπή! Μα να χρησιμοποιώ τη λέξη μουνί, αντί για τη λέξη αιδοίο;
Γιατί άλλο μέρος του σώματος περιγράφει η λέξη μουνί κι άλλη το αιδοίο!

Και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε. Οι υπόλοιποι να πάτε να συνουσιαστείτε παλιοαυνανιστές. Άντε και κάντε έρωτα ρε σερβιέτες! Ά, ρε πέος που χρειάζεται σε μερικούς πρωκτούς!

Τρίτη 9 Φεβρουαρίου 2010

Που τελειώνει ο ανθρωπος και που αρχίζει η θέση του;

Αν ο εργοδότης μου είναι υπέρμαχος του ελεύθερου έρωτα κι είναι παρτουζιάρης και με παρενοχλήσει σεξουαλικά, ενώ εγώ είμαι λεσβία π.χ., και αυτή του η πράξη με προσβάλλει κι έχει και εκβιαστικό χαρακτήρα, μπορώ να τον διώξω ποινικά, ειδικά αν με απολύσει.
Αν ο εργοδότης μου είναι χριστιανός ορθόδοξος και με καλέσει στα βαφτίσια του παιδιού του και δεν πάω, γιατί δεν ασπάζομαι αυτή την πίστη κι αυτό το έθιμο το βρίσκω βάρβαρο, (χωρίς π.χ.), και μετά με βάλει στην μπούκα του κανονιού, δεν μπορώ να του κάνω απολύτως τίποτα και θα κινδυνεύω και με απόλυση, υποβιβασμό και λοιπά πολλά.
Ας υποθέσουμε τώρα, ότι εγώ είμαι φοιτήτρια κι έχω να παραδώσω μια εργασία. Αν ο καθηγητής μου δεν αντιλαμβάνεται την εργασία μου και η δική του επιλεκτική αντίληψη επικεντρώνεται σε πράγματα που εγώ και πολλοί άλλοι, καθηγητές και ειδήμονες παραβλέπουν ως αδιάφορες πληροφορίες, ως παράπλευρα στοιχεία, και θεωρεί ότι είμαι κακή στην δουλειά μου, τι γίνεται;
Πως μπορεί το υποκειμενικό να γενικευθεί; Η υποκειμενική αντίληψη του καλού και του κακού, του όμορφου και του άσχημου, του ωφέλιμου και του άχρηστου πότε μετατρέπεται σε θεωρία που μπορεί να εκβιάζει τις ζωές των άλλων; Η επιλεκτική αντίληψη με ποιο δόλιο τρόπο μετατρέπεται σε γενική όταν ειδικά πίσω από αυτήν κρύβεται ένα άτομο με εξουσία;
Ο καθένας έχει την δική του μοναδική προσωπικότητα, τον ξεχωριστό του χαρακτήρα, τις προτεραιότητες του και τα όρια του. Κι έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να εχθρεύεται, να αντιπαθεί ,να αποφεύγει ανθρώπους που αντιτίθενται στα δικά του δεδομένα. Όταν όμως, κάποιος είναι σε θέση ισχύος, πως στο διάολο θα διαχωρίσει τον εαυτό του, με όλα αυτά που κουβαλάει, από τον ρόλο πίσω από την θέση που κατέχει;
Και ο άνθρωπος που είναι κάτω από τον καθηγητή, προϊστάμενο, εργοδότη, γιατί πρέπει-από τον θεσμικά υποδεέστερο ως κοινωνία απαιτούμε εντός εισαγωγικών να συμβιβάσει την προσωπική του τοποθέτηση πάνω στα πράγματα- να παρακολουθήσει ένα ορθόδοξο μυστήριο όπως η βάπτιση, ενώ αυτό είναι αντίθετο στις αρχές του;
Απαιτούμε νομικά οι άνθρωποι να μανιπιουλάρουν τις σεξουαλικές του παρορμήσεις. Μπορούμε να ζητήσουμε να μανιπιουλάρουν και τις εξουσιαστικές και θεσμικές τους;